.png)
Hepimiz her ay giderlerimizi ve gelirlerimizi düşünüyoruz ancak pek azımız gerçek anlamda bir bütçe oluşturup bunu takip ediyor. Bütçe uygulamalarının çok popüler olduğu Amerika’da geçtiğimiz sene yapılan araştırmada bile insanların sadece %47’sinin bütçe yöntemlerini kullandığı öğrenilmiş.
Bütçe oluşturmak her zaman eğlenceli değildir, ancak finansal sağlığınızı iyileştirmek için yapmanız gereken en önemli şeydir. Bütçe yapmak harcamalarınızla hedeflerinizi bir araya getirir, ödemeniz gereken borçlar için oluşturacağınız stratejileri kolaylaştırır ve iyileştirir, birikimlerinizle hedeflerinize daha hızlı ulaşmanızı sağlar.
Bütçeleme yöntemlerinden birini seçmeden önce harcama yapılan kategorileri gözden geçirmek, gelecekteki gelirleri tahminlemek ve finansal amaçları belirlemek faydalı olacaktır. İşte bunları belirleyip harcama alışkanlıklarına hakim olunduktan sonra 5 bütçeleme yönteminden biri finansal sağlığınız için size yardımcı olacaktır. Her bütçe yöntemi herkes için uygun değildir,bu nedenle yöntemleri birbiri ile karşılaştırıp size uygun olanı seçmelisiniz.
Sıfır Temelli Bütçeleme
Sıfır temelli bütçeleme yönteminin konsepti çok basittir, Gelirlerden giderler çıkarılır ve sıfıra eşitlenir. Bu bütçeleme yöntemi her ay belirli bir geliri olan ya da önümüzdeki aylarda ne kadar gelir elde edeceği tahmin edilebilen insanlar için daha uygundur.
Önce aylık gelir tutarı tespit edilir daha sonra da bu tutardan yapılacak harcamalar çıkarılır, son olarak da planlanan hedef için yapılan birikimler kalan sayıdan çıkarılıp sonuç sıfıra eşitlenir.
Sıfır Temelli Bütçeleme’de tüm giderleri mümkün oldukça doğru tahminlemek ve belirlemek çok önemlidir. Eğer bir harcama kategorisini aşarsanız, aşılan tutarı bir diğer harcama kategorisinden çıkartmalısınız ki tekrar dengeyi sağlayın. Eğer büyük bir harcamayı unutur, diğer kategorilerden bu eksiği kapatmazsanız bütçenizi alt üst eder ve önünüzdeki dönemler için planlarınızı da etkiler.
Sıfır Temelli Bütçeleme en çok vakit harcamanızı gerektiren ve en dikkatli olmanız gereke bütçeleme metodudur. Çünkü burada her harcama ve her ayrıntı iyice düşünülmeli ve sık sık kontrol edilmelidir.
Bu yöntemde yapılan hataların geri dönüşü çok zor olduğundan daha önce bütçe oluşturmuş bu konuda tecrübeli insanların tercih etmesi önerilir. Tecrübeli olan insanlar için bile bu yöntem kullanılacaksa kenarda bir miktar paranın acil durumlar için ayrılması önerilir. Aksi halde ehrhangi bir dönemde yapılan extra harcamalar sistemin çöküş nedeni olabilir.
Önce Kendine Öde Yöntemi
Önce kendine öde bütçeleme yöntemi öncelikle birikime ve borçların ödenmesine odaklanan basit bütçeleme yöntemlerinden bir diğeridir. Basit olarak anlatmak gerekirse, her ay gelirinizi elde ettiğinizde, belirlediğiniz tutarı birikim yapmak için ve eğer borcunuz varsa (ev kredisi, taşıt kredisi,kira gibi) bunu ödemek için kenara koyarsınız. Daha sonra ise kalan para ile harcamalarınızı dilediğiniz gibi yapıp bunu sürekli tekrar edersiniz. Bunu yaparak önceliğinizi belirlediğiniz hedeflere verir kendinizi zor duruma sokabilecek borçları öder ve daha sonrasında kalan parayı özgürce harcayabilirsiniz.
Örneğin ilk yapmak istediğiniz yüksek gecikme faizi olan bir borcunuzu ödemek ve daha sonra da alacağınız araba için para biriktirmek olabilir. Borcunuzdan kurtulduktan sonra da önceliğinizi tamamen birikime verebilir kalan parayla diğer harcamaları yapabilirsiniz.
Tabi ki de gerekli harcamaları, önemli borçları önceliklendirip ilk olarak onları halletmek size rahatlatır. Ancak bunlar tamamlandıktan sonra geriye kalan parayı da harcamak zorunda hissetmeyin. Aylar geçtikçe elinizde kalan para miktarını da tekrar birikim hesabınıza ekleyip hedeflerinize ulaşma sürenizi kısaltabilirsiniz.
Bu yöntem her ay birkim yapmakta zorlanan ya da bütçeleme içerisinde her harcama kategorisi ile tek tek uğraşmak istemeyenler için önerilmektedir.
Zarf Sistemi
Zarf sistemi, sıfır temelli bütçeleme yöntemine oldukça benzemektedir, ancak aralarında bir büyük fark vardır, o da tüm bunları nakit para ile yapmanız. Bu yöntemde her ay paranızı hangi kategorilerde ne kadar harcayacağınıza karar verirsiniz daha sonra da belirlediğiniz tutarları farklı zarfların içine koyar ve zarflara kategorilerin adını verirsiniz. Tabiki zarf yerine evdeki çekmeceleri kullanan hatta abartıp her kategori için farklı bir cüzdan alıp parayı ayıran insanlar da var. Parayı bir şekilde ayırıp farklı yerlere koyduktan sonra ne zaman harcama yapılacaksa ilgili kategorideki zarf açılıp içinden gerekli tutar alınır ve ödeme yapılır.
Diyelim ki markete gidip alışveriş yapacaksınız, o zaman market zarfınızı yanınıza alırsınız ve harcamalar için gerekli olan tutarı zarftan alıp sadece bu parayı kullanırsınız. Eğer zarftaki para biterse bu kategoride bu ayki harcama limitiniz bitmiş ve daha fazla harcama yapamazsınız demektir tabi başka bir zarftan para alıp bu zarfa ekleme yapmazsanız. Ancak diğer zarfları sık sık soymaktan kaçının çünkü bu kartopu etkisi yaratabilir ve daha ay sonunu görmeden paranız tamamen bitebilir.
Finans uzmanlarına göre bu yöntem daha geleneksel davranan, nakit para kullanmak isteyen ve borçlarını hızla kapatmak isteyen insanlar için uygun görülmektedir.
Tabiki de elinde sürekli ve yüklü miktarda nakit para ile gezmek istemeyenler daha çok kredi ya da banka kartı kullananlar için uygun bir yöntem değildir.
50/30/20 Bütçeleme Yöntemi
Bütçeleme yöntemleri arasında belki de en çok bilinen ve en çok kulanılan yöntemlerden biridir. Harvard Hukuk Fakültesi’nde Profesör olan Elizabeth Warren’ın geliştirdiği bu yöntem oldukça basittir ve sıfır temelli bütçeleme lie zarf sisteminden de daha az emek ister. Düşüncenin ardında harcamaları 3 ana kategoriye ayırmak yatar. Bunlar sırasıyla:
Gerekli Temel İhtiyaçlar (%50)
İhtiyari Harcamalar (%30)
Birikim ve Borç Ödeme (%20)
Bu bütçeleme yöntemi bütçe oluşturmaya yeni başlayan insanlar için harika bir seçenektir çünkü yapılan tüm harcamaların titiz bir şekilde takip edilmesine gerek yoktur. Neyin temel ihtyaçlarınız neyin birikimleriniz ve neyin istekleriniz olduğunu bildiğiniz sürece 50/30/20 yöntemini başarı ile kullanabilirsiniz.
Bu yöntemin eksik kaldığı kısım ise bazı insanlar için gelirlerin %20’si ulaşılmak istenilen hedefler için yapılacak birikim tutarını karşılamaması ya da borçların gelirin %20’sini aşması olabilir. Özellikle bizim gibi faizlerin yüksek olduğu, borçlanma oranlarının %50’leri aştığı ülkelerde bu yöntemi kullanmak pek çokları için imkansızdır.
Ancak iyi haber bu yöntemi istediğiniz gibi kişiselleştirebilmeniz, örneğin daha yüksek oranda borçlanmak istiyor ya da dah fazla birikim yapmak istiyorsanız 50/20/30 olarak kullanabilirsiniz. Kategoriler arasında istediğiniz gibi sayıları değiştirip size uygun olan oranları bulabilirsiniz. 50/30/20 oranlarına bağlı kalmayıp bu basit yöntemi kullanabilirsiniz.
“Hayır” Bütçeleme Yöntemi
İsimden de anlaşılacağı gibi bu yöntem, tamamen harcamak zorunda olmadığınız şeyler üzerinde yoğunlaşır. Bir harcama yapacağınız zaman kendinize bu gider gerçekten gerekli mi diye sormalı ve cevap hayır ise bundan vazgeçmelisiniz.
Bir bütçe oluşturmak yerine:
Parayı harcadığınız vadesiz hesabınızı dikkatlice kontrol etmelisiniz. Bunun için “Aile Bütçem” gibi bütçe uygulamaları kullanabilir ya da mobil bankacılık uygulamalarından hesabınızı sık sık kontrol edebilirsiniz.
Faturalarınızın ödeme günlerini kaçırmamalı eğer otomatik fatura ödemesi talimatı verdiyseniz bunların ne zaman gerçekleşeceğini bilmelisiniz. Yine “Aile Bütçem” uygulamasındaki düzenli ödeme ekleme özelliğini kullanabilir ya da bunları excel/word üzerinde not alabilirsiniz.
Birikimleriniz için ya da oluşabilecek ekstra ödemeler için belirli bir tutar para ayırmalısınız. Banka hesabınızdan birikim hesabınıza her ay para aktarılması için talimat verebilir ve bu tutarları “Aile Bütçem” uygulaması içerisinde düzenli gelir ekle seçeneği ile kaydedebilirsiniz.
Geriye kalan parayla da hesabınızdaki parayı istediğiniz gibi kullanabilirsiniz. “Aile Bütçem” uygulamasında yaptığınız harcamaları kaydedebilir ve bunları kategorilere göre takip edebilirsiniz.
“Hayır” bütçeleme yöntemi anlattığımız diğer yöntemlere göre daha basit gibi görünse de kendinize “Hayır” demek her zaman çok kolay olmayabilir. Bu bütçeleme yöntemi disiplinli biriyseniz, nefsinize hakim olabiliyor ve böyle devam etmek istiyorsanız size uygundur.
Aynı zamanda bu yöntemi kullananlar kesinlikle bütçe uygulamalarını ya da bankaların mobil bankacılık uygulamalarını kullanmalıdırlar, teknoloji ile arası bozuk olan ya da bu tarz uygulamaları kullanmak istemeyenler için “Hayır” yöntemi önerilmez. Çünkü burada banka hesabındaki ya da evinizdeki paranın çok sıkı bir şekilde takip ve kontrol edilmesi gerekmektedir.